Gehoor geven aan gehoorbeperking op het werk
Een pruttelende koffiemachine, gezellig kletsende collega’s, de radio op de achtergrond en het geluid van een opstartende pc. Allemaal geluiden die passen bij het begin van mijn werkdag. Het zijn geluiden die ik niet hoor als ik er niet bewust naar luister, maar die er wel altijd zijn en mij een vertrouwd gevoel geven.
Sinds ik bij Comfoor werk, ben ik me meer bewust van deze geluiden om mij heen. Dit komt omdat ik steeds meer besef dat het horen en produceren van geluid niet iets vanzelfsprekends is. In mijn directe werkomgeving heb ik collega’s leren kennen die een gehoorbeperking hebben of zelfs helemaal doof zijn. Zij brengen elke (werk)dag bijna of geheel in stilte door. Ik bewonder de gedrevenheid en positieve instelling die ik zie en ik vraag me af ‘Hoe is het eigenlijk om met een gehoorbeperking te werken?’
“Het horen en produceren van geluid is niet vanzelfsprekend.” - Jitske en Ellis
Jitske Nutters en Ellis van Someren zijn twee medewerkers van Comfoor met een gehoorbeperking. Jitske is volledig doof, Ellis hoort bijna niets. Omdat ik geen gebarentaal beheers, blijft het qua communicatie in de wandelgangen al snel bij een zwaai/duim of een glimlach. Voor mijn gevoel zijn Jitske en Ellis één met hun werk en hun collega’s binnen de afdeling, maar zeker weten doe ik het niet. Ik besluit het ze te vragen. Jitske spreek ik met de hulp van een tolk, die zij zelf heeft geregeld. Wat een uitkomst! Ze heeft zoveel te vertellen en kan zich middels deze tolk goed verwoorden. Zo komt er een leuk gesprek op gang. Het is natuurlijk wel even wennen; Jitske beweegt en het geluid komt van de andere kant van de tafel, maar dat is slechts een kwestie van minuten. Via e-mail krijg ik daarnaast van beiden een uitgebreide reactie op een aantal vragen die ik ze stel.
Cijfers gehoorbeperking
Jaarlijks worden er ongeveer 15.000 baby’s doof geboren. In heel Nederland zijn er momenteel 1,3 miljoen inwoners geregistreerd als slechthorend of doof. De daadwerkelijke groep is waarschijnlijk nog veel groter en ligt ergens tussen de 1,6 en 1,8 miljoen; variërend van compleet doof tot een beperkt gehoorverlies. Een reden waarom dit aantal niet exact is bepaald, is dat een slechthorende gemiddeld 7 jaar wacht met de aanschaf van een hoortoestel.
Hoe de arbeidsmarkt eruitziet voor de groep doven en slechthorenden is ook niet eenvoudig om te achterhalen. Dit komt omdat het in Nederland niet mogelijk is om arbeidsbeperkingen persoonlijk te registreren. In 2007 werd al geschat dat 50% van de geregistreerd slechthorenden werkloos is. Daarnaast wordt geschat dat 65% van de slechthorenden jonger is dan 65 jaar. Het lijkt er dus op dat werken met een gehoorbeperking zeker niet iets is dat vanzelfsprekend is.
Voor(oor)delen in de arbeidsmarkt
Van zowel Jitske als Ellis begrijp ik dat zij met veel vooroordelen te maken hebben gehad vanuit de arbeidsmarkt. Als slechthorende word je sneller als dom of gehandicapt gezien en werkgevers hebben geen kennis of ervaring met dove of slechthorende medewerkers. Hierdoor durft men het vaak niet aan. Als Jitske een sollicitatiebrief verstuurde, gaf ze alleen aan dat ze doof was als ze het gevoel had dat dit paste bij het imago van de organisatie. Voor Comfoor geldt dat medewerkers met een gehoorbeperking meer dan welkom zijn, hierdoor kon ze destijds direct open zijn. Maar bij andere sollicitaties gaf ze vaak haar beperking pas aan nadat ze werd uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek; het risico op een afwijzing vooraf was anders te groot. Ook Ellis heeft zich 2 jaar lang door mislukte sollicitaties moeten worstelen, voordat Comfoor op haar pad kwam.
Voor Jitske en Ellis geldt dat het werk dat zij bij Comfoor doen niet overeenkomt met hun opleidingen. Jitske volgde bijvoorbeeld de opleiding interieurstyling en Ellis een opleiding bloemschikken. In hun werkzaamheden bij Comfoor kunnen zij wel hun creativiteit kwijt, waardoor dit voor beiden een goed alternatief is.
Zelf hoop ik dat de huidige krapte op de arbeidsmarkt meer mogelijkheden gaat bieden voor mensen met een gehoorbeperking. Het zou geweldig zijn als werkgevers gaan denken in mogelijkheden en inzien wat de voordelen zijn. Zo kunnen ze zelf ervaren dat deze mensen een aanvulling voor de organisatie kunnen zijn. Die voordelen zijn er namelijk voldoende!
“Dove en slechthorende mensen kunnen alles wat horende mensen kunnen, behalve horen…”
Even de belangrijkste op een rijtje:
- Slechthorenden hebben vaker met tegenslagen te maken en moeten vechten voor hun plekje in de maatschappij. Daardoor zijn het gemotiveerde medewerkers die zich voor 200% inzetten.
- Slechthorenden komen dagelijks in lastige situaties terecht, waarin zij flexibel en creatief moeten zijn. Stel, je komt als slechthorende zonder spraakvermogen bij de bakker en je wilt jouw lievelingsbrood bestellen, maar ziet deze niet liggen. Slechthorenden leren buiten de standaard wegen om te denken. Ze moeten er meer moeite voor doen, maar bereiken uiteindelijk door volharding hun doel.
- Doordat slechthorenden een zintuig moeten missen, zijn andere zintuigen automatisch beter ontwikkeld. Een slechthorende is meer visueel ingesteld en ziet sneller wat er gebeurt (of misgaat). Verder zijn het vaak echte gevoelsmensen en daarmee hele fijne collega’s.
- Een slechthorende kan zich beter concentreren, wordt niet afgeleid door geluiden om zich heen en gaat daarmee volledig in het werk op. Dit is natuurlijk positief als je doelgericht te werk wilt gaan.
Communicatie & tips
Natuurlijk is het zo dat een werkgever aanpassingen moet doen voor een medewerker met een gehoorbeperking en datzelfde geldt voor de collega’s. Zo is en blijft communicatie de grootste uitdaging, maar geldt dat eigenlijk niet voor iedereen? Medewerkers met een gehoorbeperking lopen soms wel informatie mis. Dat kan werkinhoudelijk zijn, maar ook juíst de gesprekjes over koetjes en kalfjes bij het koffiezetapparaat. Het gevoel ‘er niet bij te horen’ ligt op de loer en dat heeft vervolgens effect op het welzijn en de werkprestaties van de medewerker. Van beide kanten moet daarom wat extra’s gedaan worden om te zorgen dat de medewerker betrokken wordt en blijft bij het werk, de organisatie en collega’s.
“Communicatie is de grootste uitdaging, maar geldt dat niet voor iedereen?”
Jitske en Ellis gaven mij enkele praktische tips over zaken waarin zelfs Comfoor, als ervaren werkgever van dove en slechthorende medewerkers, zich nog verder kan ontwikkelen:
Tip 1: Liplezen is één van de belangrijkste manieren om informatie te verkrijgen. Het is dus belangrijk dat collega’s in de organisatie weten en begrijpen dat ze even de desbetreffende medewerker moeten aankijken bij het praten.
Tip 2: ‘Vergeet’ je slechthorende collega niet en probeer ze zoveel mogelijk te betrekken in conversaties, ook al gaat dit met handen en voeten. De moeite die gedaan wordt op deze manier geeft al veel voldoening en versterkt de betrokkenheid. In zijn totaliteit wordt het sociale aspect in de organisatie versterkt; ook de horende medewerkers kun je hiermee uitdagen om zijn of haar sociale vaardigheden te verbeteren.
Tip 3: Het is heel fijn en daarnaast effectiever als medewerkers informatie niet alleen mondeling, maar ook even op schrift aangereikt krijgen. Bijvoorbeeld als een leidinggevende een mededeling heeft. Het visueel maken van informatie (denk aan een whiteboard, samenvatting of een PowerPoint presentatie) is prettig en beklijft beter. Dit geldt overigens ook voor horende medewerkers; iedereen hoort selectief en niemand kan alle informatie direct volledig onthouden en opslaan.
Tip 4: Een tolk biedt veel uitkomst bij de communicatie met doven en slechthorenden en is gemakkelijk te regelen via het UWV. Dit kan een medewerker zelf doen. In Nederland zijn dit soort voorzieningen perfect georganiseerd, dus waarom maken we hier niet meer en beter gebruik van?
Tip 5: Voor slechthorenden is het fijn als er meerdere collega’s werkzaam zijn binnen de organisatie met een gehoorbeperking. Zij begrijpen elkaar volledig, communiceren moeiteloos en kunnen af en toe hun frustraties met elkaar delen. Het is fijn om in de ‘eigen taal’ even stoom af te kunnen blazen, dat is voor de horende medewerkers niet anders. We mopperen toch allemaal wel eens over onze partners of ventileren onze frustraties over de files van die ochtend!
Conclusie
Dove en slechthorende mensen kunnen waardevolle medewerkers en collega’s zijn in elk bedrijf. Het is tijd dat werkgevers ophouden met in moeilijkheden te denken, maar naar de mogelijkheden gaan kijken. Die zijn er legio! Met een aantal (kleine) aanpassingen heb je er als werkgever dan een gemotiveerde werknemer bij!